П Е РШ РЯ  РРС Т Ð Ð’ Ð
Віджай Празак
З ангельÑкай мовы пераклаў Ð‘Ð°Ñ€Ñ‹Ñ Ð¨Ñ‡ÑƒÐºÐ° паводле
Vijay Prozak «The First Lecture», amerika.org, 2009
(https://www.amerika.org/social-reality/the-first-lecture).
Пераклад правілі СÑргей ЛіÑіца Ñ– Ігар Кулікоў.
Прадмова
Выкладчык Ð Ñндальф Паўш Ñтаў шырока вÑдомым (у ЗШР― зацем пер.) паÑÑŒÐ»Ñ Ñваёй «апошнÑй наÑтавы», лекцыі, прачытанай ім незадоўга да Ñьмерці. У Ñваім Ñ‚ÑкÑьце ён навучае ÑžÑім Ñ€Ñчам, ÑÐºÑ–Ñ Ð·Ñ€Ð°Ð·ÑƒÐ¼ÐµÑž за жыцьцё. У творы, што прапануецца вашай увазе, Ñ Ð¿Ð°Ñпрабую ўжыць у некаторым змыÑьле адваротны падыход Ñ– дам вам «першую наÑтаву» ― пра ÑžÑÑ‘ важнае, што Ñ Ð·Ñ€Ð°Ð·ÑƒÐ¼ÐµÑž з прыходам у ÑьвÑдомаÑьць.
Пад прыходам у ÑьвÑдомаÑьць Ñ Ð¼Ð°ÑŽ на ўвазе тое імгненьне Ñž разьвіцьці розуму, калі Ñ Ñтаў здольны раÑчытваць гÑÑ‚Ñ‹ Ñьвет. РаÑчытваць, бо ніводнае Ñлова Ð½Ñ Ð·Ð½Ð°Ñ‡Ñ‹Ñ†ÑŒ таго, што Ñно на першы паглÑд муÑіла б значыць, за кожным парканам тут хаваюцца Ñ‚Ð°ÐµÐ¼Ð½Ñ‹Ñ Ð·Ð¼Ñ‹Ñлы Ñ– прычыны. ПаÑÑŒÐ»Ñ Ð³Ð°Ð´Ð¾Ñž ÑьвÑдомаÑьці Ñ Ð½Ð°Ñ€Ñшце адкрыў Ñапраўдную ÑамаÑьвÑдомаÑьць, а тады, пераўзышоўшы Ñе, ― ÑьветаÑьвÑдомаÑьць.
Ðа гÑтай дарозе можна было б пераÑкочыць шмат ÑÐºÑ–Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹Ñтупкі Ñ– прадухіліць шмат ÑÐºÑ–Ñ Ð·Ð°Ñ‚Ñ€Ñ‹Ð¼ÐºÑ–, калі б меўÑÑ Ð½ÐµÐ¹ÐºÑ– грамадзкі парадак, Ñкі перадаў бы мне веды былых пакаленьнÑÑž. Ðле Ñž грамадзтве, што апанавана звадкамі Ñ– Ð½Ñ Ð¼Ð°Ðµ выразных культурных уÑтаваў, зварот да кагоÑьці па тлумачÑньне каштоўнаÑьцÑÑž заÑтаецца Ñž найлепшым разе без адказу. ВоÑÑŒ Ñ Ñ– прапаную табе, чытач, першую наÑтаву, ÑÐºÐ°Ñ Ð´Ð°Ð¿Ð°Ð¼Ð¾Ð¶Ð° Ñž выпадку, калі Ñ‚Ñ‹ прачнуўÑÑ, адчуў ÑÑбе жывым Ñ– пачаў разважаць пра Ñ€ÑчаіÑнаÑьць Ñ– пра тое, Ñк зь ёй абыходзіцца.
§ 1. Жыцьцё вымагае прыÑтаÑаваньнÑ
ÐайхутчÑйшы шлÑÑ… знайÑьці Ñž жыцьці шчаÑьце ― выÑьветліць праўдзівы Ñтан Ñ€Ñчаў. Ты Ð½Ñ Ð±Ð¾Ð³ Ñ– не машына, але адушаўлёнае ÑтварÑньне, Ñкому Ñ‚Ñ€Ñба выжываць. Таму Ñ‚Ñ‹ муÑіш зразумець, што Ñ‚Ð²Ð°Ñ Ð¿ÐµÑ€ÑˆÐ°Ñ Ð·Ð°Ð´Ð°Ñ‡Ð° ― адаптацыÑ, прыÑтаÑаваньне да Ñ€ÑчаіÑнаÑьці. УÑьвÑдоміўшы гÑтую задачу, Ñ‚Ñ‹ можаш заÑÑродзіцца на ёй, адкінуўшы ÑžÑÑ‘ лішнÑе.
Жыцьцё з гÑтага гледзішча не зьмÑнÑлаÑÑ Ð· чаÑоў першага чалавека Ñ– Ð½Ñ Ð·ÑŒÐ¼ÐµÐ½Ñ–Ñ†Ñ†Ð° ніколі.
Важна патлумачыць, што маецца на ўвазе пад Ñловам «прыÑтаÑаваньне». ГÑта Ð½Ñ Ð·Ð½Ð°Ñ‡Ñ‹Ñ†ÑŒ быць беÑхрыбетным. ГÑта значыць веÑьці Ñправы з улікам Ñ€ÑчаіÑнаÑьці. Ты можаш пры жаданьні выÑечы Ñ– выкарчаваць чаÑтку леÑу, зрабіць роўнае поле Ñ– наладзіць на ім гаÑпадарку, але табе давÑдзецца ÑеÑць у правільны, адпаведны Ñ‡Ð°Ñ â€• то бок, прыÑтаÑоўвацца да ўмоў, ― інакш ніÑкага ўраджаю Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´Ð·Ðµ. Што да Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ñž грамадзтве, то, напрыклад, чаÑам Ñ‚Ñ‹ пераходзіш з адной працы на другую ― лепшую, зьмÑнÑеш меÑца жыхарÑтва, каб Ð½Ñ Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒ побач зь ёлупнÑмі, або робіш нешта Ñž дачыненьні да людзей, ÑÐºÑ–Ñ Ñ‡Ñ‹Ð½Ñць бÑÐ·Ð³Ð»ÑƒÐ·Ð´Ñ‹Ñ Ñ€Ñчы.
З уÑім гÑтым Ñ‚Ñ‹ ÑутыкнеÑÑŒÑÑ. Каб разумець, Ñк дзейнічаць, Ñ‚Ñ€Ñба вылучаць Ñ€Ñчы, ÑÐºÑ–Ñ Ñ‚Ñ‹ зьмÑніць Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ, Ñ– Ñ€Ñчы, ÑÐºÑ–Ñ Ñ‚Ñ‹ зьмÑніць можаш. Ты, напрыклад, Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ зьмÑніць чаргаваньне пораў году; але Ñ‚Ñ‹ можаш ÑеÑць у Ñваім полі іншую культуру або іншы Ñорт; можаш перагледзець кола Ñваіх ÑтаÑункаў, Ñвой звычайны набор пакупаў, ÑпоÑабы Ð±Ð°ÑžÐ»ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ñвайго вольнага чаÑу. Можа здацца, што гÑта нÑÐ·Ð½Ð°Ñ‡Ð½Ñ‹Ñ Ð·Ð°Ñ…Ð°Ð´Ñ‹, але практыка паказвае адваротнае. Больш за тое, палÑпшаючы Ñваё аÑÑродзьдзе, Ñ‚Ñ‹ прамаўлÑеш голаÑам розуму Ñ– Ñ–Ð½ÑˆÑ‹Ñ Ð±ÑƒÐ´ÑƒÑ†ÑŒ браць зь цÑбе прыклад, бо ім такÑама хочацца чагоÑьці даÑÑгнуць.
ЗаÑвоіўшы гÑткую навуку, Ñ‚Ñ‹ заÑвоіш Ñ– адну выÑнову зь Ñе. У жыцьці Ñ‚Ñ‹ ÑуÑтракаеÑÑŒÑÑ Ð·ÑŒ дзьвюма разнавіднаÑьцÑмі людзей паводле ÑÑ‚Ð°ÑžÐ»ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ð´Ð° Ñ€ÑчаіÑнаÑьці: Ñ‚Ñ‹Ñ, хто прыÑтаÑоўваецца да Ñе, Ñ– Ñ‚Ñ‹Ñ, хто хоча, каб Ñна прыÑтаÑавалаÑÑ Ð´Ð° Ñ–Ñ…. ТыÑ, хто прыÑтаÑоўваецца, улічваюць абÑтавіны, ÑтавÑць мÑÑ‚Ñ‹ Ñ– метадычна да Ñ–Ñ… ідуць. ТыÑ, хто не прыÑтаÑоўваецца, Ñ‚Ñ‹Ñ ÑžÐ¿ÑўненыÑ, што грамадзтва ім чымÑьці абавÑзана Ñ– павінна нешта задарма даваць. Ðле ж гÑтага дармовага ім заўжды не хапае; з чаÑам жыцьцё такіх людзей Ñтановіцца ÑžÑÑ‘ больш неўпарадкаваным, бÑзладным Ñ– Ñны ÑžÑÑ‘ больш злуюцца Ñ– гаруюць.
§ 2. Жыцьцё ― гÑта імкненьне да поÑьпеху
ÐÐ°Ð²Ð°ÐºÐ¾Ð»ÑŒÐ½Ñ‹Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ колькі заўгодна тлуміць табе галаву мілымі Ñловамі пра ÑžÑеагульную роўнаÑьць Ñ– пра тое, што «ты цудоўны такі, Ñкі Ñ‘Ñьць», але наÑамрÑч жыцьцё Ñ‘Ñьць змаганьнем. ТыÑ, хто праз ÑхільнаÑць да Ñамападману ― хто чакае, што Ñ€ÑчаіÑнаÑьць да Ñ–Ñ… прыÑтаÑуецца, ― Ð½Ñ Ð·Ð´Ð°Ñ‚Ð½Ñ‹Ñ Ð´Ð° поÑьпеху, Ñ‚Ñ‹Ñ Ð½ÐµÐ½Ð°Ð²Ñ–Ð´Ð·Ñць паÑьпÑховых. ÐÑ ÑžÑе могуць быць паÑьпÑховымі, Ñ– Ð½Ñ ÑžÑе імі будуць. У некаторай Ñтупені паÑьпÑховаÑьць вызначаецца адказам на пытаньне: ці забÑÑьпечаны Ñ‚Ñ‹ матÑрыÑльна ÑžÑім патрÑбным, ці задаволены жыцьцём Ñ– ці займаеÑÑŒÑÑ ÑžÐ»ÑŽÐ±Ñ‘Ð½Ð°ÑŽ Ñправай?
Ты ўбачыш, што ÑžÑе Ð½ÐµÐ·Ð°Ð´Ð°Ð²Ð¾Ð»ÐµÐ½Ñ‹Ñ Ñамі загналі ÑÑбе Ñž Ñтан незадаволенаÑьці. Выклікі Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ð±Ñ‹Ð»Ñ– Ð´Ð»Ñ Ñ–Ñ… недаÑтаткова захаплÑльнымі або надта Ñкладанымі, таму Ñны правÑлі зашмат чаÑу Ñž патураньні ўлаÑным дрÑнным ÑхільнаÑьцÑм ― да забаваў, ÑƒÐ¶Ñ‹Ð²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ ÑˆÐºÐ¾Ð´Ð½Ñ‹Ñ… Ñ€Ñчываў, блуду Ñ– іншых ÑпоÑабаў Ñамападману. У выніку Ñны ніколі нічога не даÑÑгаюць Ñ– ім заÑтаецца шукаць, на каго б Ñкінуць віну за Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ð½Ñўдачы. Яны ненавідзÑць урад, ненавідзÑць прыроду, ненавідзÑць грамадзтва, Ñ–, калі Ñ‚Ñ‹ задаволены жыцьцём, Ñны ненавідзÑць цÑбе.
Прачытай уважліва: Ñны ненавідзÑць цÑбе.
Калі Ñ‚Ñ‹ лепш матÑрыÑльна забÑÑьпечаны, больш нутрана задаволены, разумнейшы, лепш выглÑдаеш, Ñны будуць Ñпрабаваць зьнішчыць цÑбе. Доўбні робÑць гÑта з выкарыÑтаньнем фізічнай Ñілы, крыху Ñ€Ð°Ð·ÑƒÐ¼Ð½ÐµÐ¹ÑˆÑ‹Ñ â€• Ñтвараючы ÑупольнаÑьці, з дапамогай Ñкіх можна каго-небудзь выÑьмейваць. Ім здаецца, што за імі Ñіла, калі Ñны кажуць: «Ðле мы ÑžÑе думаем інакш!» ― нібыта гÑта можна разглÑдаць у ÑкаÑьці доказу. ПамÑтай: ім хочацца, каб Ñ€ÑчаіÑнаÑьць прыÑтаÑавалаÑÑ Ð¿Ð°Ð´ Ñ–Ñ…Ð½Ñ‹Ñ Ð¶Ð°Ð´Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ–.
Ð’Ñдома, Ñ‡Ð°Ñ Ð¿Ð°ÐºÐ°Ð¶Ð°, што Ñны памылÑліÑÑ, Ñ– пад ÑтараÑьць Ñны ўрÑшце ўбачаць, што пражылі не такое жыцьцё, Ñк хацелаÑÑ, Ñ– Ñž нейкай Ñтупені ўцÑмÑць, што Ð²Ñ–Ð½Ð°Ð²Ð°Ñ‚Ñ‹Ñ Ñž гÑтым Ñамі: Ñны не арганізавалі Ñвой Ñ‡Ð°Ñ Ñ– Ñілы, не ўлічылі ўмоў Ñ– не Ñтварылі тое, чаго Ñапраўды жадалі. У некаторых выпадках Ñамападман замінаў ім бачыць, чаго ж Ñны хочуць. Ð†Ð½ÑˆÑ‹Ñ Ð±Ñ‹Ð»Ñ– ÑžÐ²ÐµÐ´Ð·ÐµÐ½Ñ‹Ñ Ñž зман, далучыўшыÑÑ Ð´Ð° Ñуполак, утвораных вакол нейкіх памылковых ідÑÑÑž.
…ТымчаÑам паÑьпÑховаÑьць вызначаецца нашымі дзеÑньнÑмі. ХтоÑьці неарганізаваны Ñ– занураны Ñž забавы Ñтаіць ніжÑй за таго, хто ÑьпÑрша Ñправіў уÑе Ñвае Ñправы, а потым змог вылучыць Ñ‡Ð°Ñ Ð½Ð° забавы. ÐÐ°Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð½Ð° падзÑліць Ñ– паводле нажытага багацьцÑ, але гÑта гублÑе важнаÑьць Ð´Ð»Ñ Ñ‚Ð°Ð³Ð¾, хто мае даÑтаткова Ñ– любіць Ñваю працу. Можна паÑтроіць Ð½Ð°Ñ Ñ– паводле грамадзкай папулÑрнаÑьці, Ñк медыйных зорак, але ÑÑˆÑ‡Ñ Ð½Ðµ зразумела, ці робіць папулÑрнаÑьць Ñапраўды шчаÑьлівым.
Пакуль Ñ‚Ñ‹ будзеш раÑьці ― у змыÑьле дабрабыту, ÑамаарганізаванаÑьці, дыÑцыпліны, уменьнÑÑž, грамадзкай вагі ― Ñ‚Ñ‹ будзеш заўважаць, Ñк Ñ‚Ñ‹Ñ, хто Ð½Ñ Ð·Ð¼Ð¾Ð³ даÑÑгнуць падобнага, ненавідзÑць цÑбе Ñ– намагаюцца цÑбе падарваць. Збольшага Ñны робÑць гÑта праз паÑіўны Ñабатаж: «ÐÑ Ð¼Ð¾Ð¶Ð° быць, каб табе падабалаÑÑ Ñ‚Ð²Ð°Ñ Ð½Ð¾Ð²Ð°Ñ Ð¿Ñ€Ð°Ñ†Ð°, Ñ‚Ñ‹ ж працуеш увеÑÑŒ чаÑ!» ― Ñ– Ñпрабуюць ÑпакуÑіць цÑбе на бÑÐ·Ð³Ð»ÑƒÐ·Ð´Ñ‹Ñ Ð½ÐµÐ¿Ð°Ñ‚Ñ€ÑÐ±Ð½Ñ‹Ñ Ð´Ð·ÐµÑньні, Ñкіх прагнуць Ñамі.
Пад покрывам іхніх зьнешне прыÑзных паводзінаў хаваецца Ð°Ð´Ð·Ñ–Ð½Ð°Ñ Ð¼Ñта. Яны зайздроÑьцÑць Ñ– злуюцца, бачачы Ñ‡ÑƒÐ¶Ñ‹Ñ Ð´Ð°ÑÑгненьні, Ð´Ð»Ñ Ñ–Ñ… Ñаміх немагчымыÑ; Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ прызнаць, што немагчымаÑьць даÑÑгненьнÑÑž Ñпрычынена ўлаÑнай неарганізаванаÑьцю; Ñ– хочуць зьнішчыць уÑÑ–Ñ… хоць колькі паÑьпÑховых, каб улаÑÐ½Ð°Ñ Ð½Ñ–ÐºÑ‡ÑмнаÑьць Ð½Ñ Ñ‚Ð°Ðº Ñ€Ñзала ім вочы. ГÑтае памкненьне Ñуправаджае амаль уÑе Ñ‡Ð°Ð»Ð°Ð²ÐµÑ‡Ñ‹Ñ Ð·Ð²Ð°Ð´Ñ‹.
§ 3. ШчаÑьце магчымае толькі на ўзроўні, вышÑйшым за «Ñ»
Магчыма, Ð½Ð°Ð¹Ð±Ð¾Ð»ÑŒÑˆÑ‹Ñ Ð¿ÑÑ€Ñчаньні выкліча думка пра тое, што шчаÑÑŒÑ†Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð½Ð° даÑÑгнуць толькі пераўзышоўшы ўзровень улаÑнай аÑобы. ÐÐµÐ°Ñ€Ð³Ð°Ð½Ñ–Ð·Ð°Ð²Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ñкажуць табе, што шчаÑьце Ñ‘Ñьць, калі Ñ‚Ñ‹ маеш Ð¶Ð°Ð´Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ñ†Ð°Ñ†ÐºÑ–, Ñ€Ñчывы Ð´Ð»Ñ ÐºÐ°Ð¹Ñ„Ñƒ Ñ– грамадзкі ÑтатуÑ; Ð°Ñ€Ð³Ð°Ð½Ñ–Ð·Ð°Ð²Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ñкажуць, што шчаÑьце Ñž тым, каб знайÑьці Ñваё меÑца Ñž жыцьці. «МеÑца» азначае наÑўнаÑьць добрай працы, ÑÑм’Ñ–, ÑÑброў, абÑтрактных цÑлÑÑž Ñ– ÑупольнаÑьці.
Ð”Ð¾Ð±Ñ€Ð°Ñ Ð¿Ñ€Ð°Ñ†Ð° ― гÑта проÑта: вызнач, што такога Ñ‚Ñ‹ любіш рабіць, што прыгÑтым было б каштоўным Ð´Ð»Ñ Ñ–Ð½ÑˆÑ‹Ñ…. Як што Ñ‚Ñ‹ будзеш рабіць гÑтую працу з задавальненьнем, то будзе раÑьці тваё ўменьне Ñ–, адпаведна, узнагароджаньне.
Размова пра ÑÑм’ÑŽ пойдзе Ñž адным з наÑтупных параграфаў.
СÑбры ― гÑта Ñ‚Ñ‹Ñ, хто хоча, каб Ñ‚Ñ‹ даÑÑгнуў поÑьпеху, бо Ñны ўпÑўненыÑ, што такÑама Ñго даÑÑгнуць. ГÑта твае прыÑцелі Ñ– Ñ€Ð¾ÑžÐ½Ñ Ñ‚Ð°Ð±Ðµ Ñž найÑтарÑйшым змыÑьле Ñлова: Ñны Ð¿Ð°Ð´Ð¾Ð±Ð½Ñ‹Ñ Ð´Ð° цÑбе розумам, целам Ñ– характарам. СÑбры ніколі не падрываюць цÑбе. Яны Ñ– не Ð´Ð»Ñ Ñ‚Ð°Ð³Ð¾, каб рабіць за цÑбе штоÑьці, чаго Ñ‚Ñ‹ Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ Ñам, але, Ñк Ñа Ñваёй роўнÑй, Ñ‚Ñ‹ можаш абменьвацца зь імі жыцьцёвымі ведамі Ñ– па-добраму Ñпаборнічаць ― гÑта дапаможа Ñ– табе, Ñ– ім удаÑканальвацца.
ÐбÑÑ‚Ñ€Ð°ÐºÑ‚Ð½Ñ‹Ñ Ñ†Ñлі: Ñюды можна аднеÑьці, напрыклад, ÑтварÑньне музыкі, піÑьмовых твораў, Ñ‚ÑхналогіÑÑž Ñ– іншых Ñ€Ñчаў, ÑÐºÑ–Ñ Ð¿Ð°Ñ‚Ñ€Ð°Ð±ÑƒÑŽÑ†ÑŒ тонкага Ñ€Ð°Ð·ÑƒÐ¼ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ñ– Ð°Ð´Ñ‡ÑƒÐ²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ñ– не абавÑзкова Ñ‘Ñьць матÑрыÑльнымі. ГÑта воблаÑьці, у Ñкіх Ñ‚Ñ‹ імкнеÑÑŒÑÑ Ð¿ÐµÑ€Ð°ÑžÐ·Ñ‹Ñьці Ñамога ÑÑбе, каб Ñтварыць штоÑьці вÑлікае, Ñ– не разьлічваеш на ўзнагароджаньне Ñ– прызнаньне пры жыцьці. ГÑта падарункі ÑžÑÑму чалавецтву, у Ñкіх Ñ‚Ñ‹ перадаеш Ñму Ñвой доÑьвед Ñ– здабытую табой мудраÑьць.
СупольнаÑьць. Шмат хто з навакольных можа быць табе непрыемным. СупольнаÑьць Ñкладаецца зь людзей Ñ– зьÑўлÑецца звышіÑтотай. Людзі, зь Ñкімі Ñ‚Ñ‹ Ñупрацоўнічаеш у грамадзкіх Ñправах, людзі, ÑÐºÑ–Ñ Ñ‚Ð°Ð±Ðµ падабаюцца, Ñ– зрÑз цывілізацыі, адпаведны тваёй мÑÑцоваÑьці, ― з гÑтага Ñкладаецца Ñ‚Ð²Ð°Ñ ÑупольнаÑьць. ДзейнаÑьць па Ñе разьвіцьці ўлучае, напрыклад, удаÑканаленьне працы грамадзкіх уÑтановаў, укараненьне ведаў, пашырÑньне магчымаÑьцÑÑž хуткага пераÑÐ¾ÑžÐ²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·ÐµÐ¹ у патрÑÐ±Ð½Ñ‹Ñ Ñ–Ð¼ меÑцы.
Хто Ñпрабуе жыць толькі Ð´Ð»Ñ ÑÑбе, той звужае набор Ñваіх цÑлÑÑž да забаваў Ñ– выгодаў. Па даÑÑгненьні гÑтага нÑма куды йÑьці далей. Чалавек каÑьнее. Горш за тое, ён Ñтановіцца замкнёным ва ўлаÑнай аÑобе, бо іншым нÑма да Ñго Ñправы, а тое, што ён робіць, не нÑÑе Ñкой-кольвек працÑглай у чаÑе значнаÑьці ні Ð´Ð»Ñ ÐºÐ¾Ð³Ð°. Калі ж Ñ‚Ñ‹ пераадольваеш боÑзь памыліцца, выглÑдаць недарÑчна Ñ– быць непапулÑрным ÑÑрод навакольных Ñ– робіш выÑілкі Ð´Ð·ÐµÐ»Ñ Ñтаноўчых зьменаў у Ñьвеце, Ñ‚Ñ‹ атрымліваеш добрую нагоду Ð´Ð»Ñ Ñамапавагі. ÐпошнÑÑ Ð±ÑƒÐ´Ð·Ðµ раÑьці разам Ñа зьÑўленьнем вынікаў тваіх намаганьнÑÑž. Ты ўжо Ð½Ñ Ð¿Ñ€Ð¾Ñта нÑзначны атам. У цÑбе Ñ‘Ñьць ролÑ, Ñваё меÑца, Ñ– Ñ‚Ñ‹ дапамагаеш тым, хто табе даÑпадобы, атрымліваць больш радаÑьці ад жыцьцÑ.
§ 4. Ðе зважай на іншых людзей Ñ– Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ñ–Ð´ÑÑ–
Магчыма, тут лепей ужыць двукоÑÑŒÑÑ–: не зважай на іншых людзей Ñ– Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Â«Ñ–Ð´Ñі». Ð¡Ð°Ð¿Ñ€Ð°ÑžÐ´Ð½Ñ‹Ñ Ð¼Ñ‹ÑьлÑры бачаць нейкую нÑвырашаную задачу, прадумваюць ÑпоÑаб Ñе вырашÑньнÑ, правÑраюць Ñго Ñž дзеÑньні Ñ– ўжо потым раÑпавÑдаюць пра Ñго навакольным. СучаÑÐ½Ñ‹Ñ Ð¶Ð° павÑÑ€Ñ…Ð¾ÑžÐ½Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– Ñпрабуюць знайÑьці апраўданьні Ð´Ð»Ñ Ñваіх дзеÑньнÑÑž або тлумачÑньні Ñваіх нÑўдач. Думка Ñапраўдных мыÑьлÑроў Ñк бы працуе наперад; «думка» павÑрхоўных людзей працуе Ñž кірунку назад, намагаючыÑÑ Ð²Ñ‹Ð´ÑƒÐ¼Ð°Ñ†ÑŒ Ð´Ð»Ñ Ñ–Ñ…Ð½Ñ‹Ñ… дзеÑньнÑÑž тлумачÑньне, Ñкое зуÑім не адпавÑдае іхным першапачатковым пабуджÑньнÑм да гÑÑ‚Ñ‹Ñ… дзеÑньнÑÑž.
Ð¢Ñ‹Ñ Ð¿Ð°Ð²ÑÑ€Ñ…Ð¾ÑžÐ½Ñ‹Ñ ÑучаÑÐ½Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– ― ÑÐºÑ–Ñ Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ ні за што адказваць, Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ ÑÑбе арганізаваць Ñ– вінавацÑць у Ñваіх нÑўдачах цÑбе ― Ñкраз Ñ– Ñ‘Ñьць ноÑьбітамі такіх думак-ÑамаапраўданьнÑÑž. Яны думаюць не Ñž кірунку вырашÑньнÑ, зваÑÐ²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð½ÐµÐ¹ÐºÐ°Ð¹ задачы, але абаронча, нібы Ñпрабуючы з дапамогай нейкай фантаÑтычнай логікі выÑтавіць Ñвае ўжо Ð·Ñ€Ð¾Ð±Ð»ÐµÐ½Ñ‹Ñ Ð½ÑÐ¿Ñ€Ð°Ð²Ñ–Ð»ÑŒÐ½Ñ‹Ñ Ñ€Ð°ÑˆÑньні за правільныÑ. ПрамаўлÑючы Ñвае «ідÑі», Ñны чаÑта будуць Ñпрабаваць Ñхіліць цÑбе да думак, што Ñ‚Ñ‹ робіш нешта дрÑннае Ñ– што Ñ‚Ñ‹ не павінен Ñ–Ñьці Ñупраць іншых.
ГÑÑ‚Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– могуць аказваць на цÑбе такое ж моцнае маніпулÑцыйнае ўзьдзеÑньне, Ñк Ñ– ÑьпецпадразьдзÑленьні з кулÑмётамі або ÑкіÑьці ÑÑкравы Ñ– загадкавы, але пагрозьлівы Ñымбаль. Яны хамы. ІхнÑÑ Ð·Ð°Ð´Ð°Ñ‡Ð° ― прынізіць цÑбе, падарваць тваю пÑўнаÑьць, змуÑіць цÑбе адчуваць, што Ñ‚Ñ‹ ім нешта абавÑзаны або павінен прыÑлухоўвацца да іхніх думак замеÑÑ‚ Ñваіх.
Калі Ñ‚Ñ‹ ÑумнÑеÑÑŒÑÑ Ñž маіх Ñловах, параўнай Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ð´ÑƒÐ¼ÐºÑ– з тым багацьцем мудраÑьці, Ñкое захоўваецца праз Ñтагодзьдзі. Ты хутка ўбачыш, што Ñны зуÑім нÑÑÐ»ÑƒÑˆÐ½Ñ‹Ñ Ñ– нÑгодныÑ. Людзі, што Ð½Ñ Ð»ÑŽÐ±Ñць жыцьцÑ, звычайна займаюцца дÑканÑтрукцыÑй ― разьбіраньнем Ñ– разбурÑньнем ― Ñ–, каб добра выглÑдаць у вачах іншых, карыÑтаюцца ліберальнай філаÑофіÑй. Лібералізм любіць дÑканÑтрукцыю, бо выніковы Ñ…Ð°Ð¾Ñ Ð´Ð°Ð·Ð²Ð°Ð»Ñе ўцÑкаць ад адказнаÑьці Ñž натоўп.
Ðа працÑгу Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– будуць пытаць у цÑбе пра твае мÑÑ‚Ñ‹ Ñ– поглÑды, а паÑÑŒÐ»Ñ Ð³Ñтага Ð½ÐµÐºÐ°Ñ‚Ð¾Ñ€Ñ‹Ñ Ð· дапамогай Ñваіх «ідÑй» будуць нападаць на цÑбе, жадаючы выбіць з-пад цÑбе апірышча. ЧаÑам Ñ‚Ñ‹ можаш падумаць, што Ñ‚Ñ€Ñба быць уважлівым да поглÑдаў навакольных, Ñ…Ð°Ñ†Ñ Ð± проÑта каб бачыць Ñьвет з «розных гледзішчаў». Ðавошта гÑта, калі Ñ‚Ñ‹ маеш даÑÑг да працаў уÑÑ–Ñ… клаÑікаў філаÑофіі, маÑтацкай літаратуры, палітычнай Ñ– Ñканамічнай думкі? ЗамеÑÑ‚ таго каб круціцца Ñž штучным коле ÑацыÑльнай Ñ€ÑальнаÑьці, разгарні кнігу Ñ– набÑрыÑÑ Ð²ÐµÐ´Ð°Ñž ад Ñапраўдных знаўцаў.
§ 5. Тваё разьвіцьцё = ÑамадыÑцыпліна x ÑпадчыннаÑьць
Прадметам ці не найÑтражÑйшага табу ÑучаÑнага грамадзтва зьÑўлÑецца прамаўленьне таго, што ÑкаÑьці чалавека, падабаецца Ñму гÑта ці не, у значнай Ñтупені Ð·Ð°ÐºÐ»Ð°Ð´Ð·ÐµÐ½Ñ‹Ñ Ñž Ñгоных генах. Тым Ð½Ñ Ð¼ÐµÐ½Ñˆ, Ð´Ð»Ñ Ð´Ð°ÑÑÐ³Ð½ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ð¿Ð¾Ñьпеху адной добрай ÑпадчыннаÑьці недаÑтаткова. І поÑьпеху ÑžÑÑ‘ ÑÑˆÑ‡Ñ Ð½Ðµ даÑÑгнеш, калі дадаÑÑ– «Ñтаранную працу», ― гÑтак Ð½ÐµÐºÐ°Ñ‚Ð¾Ñ€Ñ‹Ñ Ð½Ð°Ð·Ñ‹Ð²Ð°ÑŽÑ†ÑŒ упартае Ñ– бÑÑплоднае ÑÑдзеньне на працоўным меÑцы па 14 гадзін на дзень, летуценна думаючы, што Ñно дае магчымаÑьць ёлупню ўзьнÑцца над прыроджаным геніем. Табе патрÑÐ±Ð½Ð°Ñ ÑамадыÑцыпліна. Што азначае арганізаванаÑьць, ÑÑ–ÑÑ‚ÑматычнаÑьць, ÑтараннаÑьць ды пільнаÑьць.
Ð’ÑÐ»Ñ–Ð·Ð½Ñ‹Ñ ÑтоÑÑ‹ паперы ды мільёны чалавека-гадзінаў былі Ð·Ð¼Ð°Ñ€Ð½Ð°Ð²Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ñž Ñпробах запÑÑ€Ñчыць відавочнай Ñ–Ñьціне: Ñ€Ð°Ð·ÑƒÐ¼Ð¾Ð²Ñ‹Ñ Ð·Ð´Ð¾Ð»ÑŒÐ½Ð°Ñьці Ð·Ð°ÐºÐ»Ð°Ð´Ð·ÐµÐ½Ñ‹Ñ Ñž чалавеку ад нараджÑньнÑ. Кожнаму дадзены нейкі Ñвой узровень; Ñ– Ñ…Ð°Ñ†Ñ Ñ‚Ñ‹ можаш даÑканаліць розум праз навучаньне Ñ– ÑтараннаÑьць, Ñ‚Ñ‹ Ð½Ñ Ñкокнеш вышÑй за Ñваю Ñтоль. ГÑта Ñк з маÑтацкімі здольнаÑьцÑмі. ХтоÑьці, хто ад прыроды здольны да музыкі, можа Ñ– не займацца Ñ‘ÑŽ; калі ж зоймецца, то ÑžÑÑ‘ адно муÑіць працаваць над Ñабой, каб чагоÑьці даÑÑгнуць; але Ñž аднолькавых умовах Ñ– пры аднолькавых выÑілках ён абавÑзкова будзе апераджаць Ñ‚Ñ‹Ñ…, хто Ð½Ñ Ð¼Ð°Ðµ прыроднага дару.
Ðезалежна ад узроўню тваіх прыродных здольнаÑьцÑÑž табе ÑпатрÑбÑцца дыÑцыпліна Ñ– арганізаванаÑьць. З майго доÑьведу, гÑта Ð½Ð°Ð¹Ð¿ÐµÑ€ÑˆÑ‹Ñ Ñ‡Ñ‹Ð½ÑŒÐ½Ñ–ÐºÑ– плённаÑьці тваёй працы. Дакладнае веданьне таго, дзе знаходзÑцца твае прылады Ñ– Ð½ÐµÐ°Ð±Ñ…Ð¾Ð´Ð½Ñ‹Ñ Ð´Ð»Ñ Ð¿Ñ€Ð°Ñ†Ñ‹ зьвеÑткі, падрыхтаванаÑьць да ÑžÑÑ–Ñ… надыходзÑчых мерапрыемÑтваў Ñ– падзей, здольнаÑьць працаваць над заданьнÑмі з апÑÑ€Ñджаньнем, каб мець магчымаÑьць ацаніць Ñ‡Ð°Ñ Ð½Ð° Ñ–Ñ… выкананьне, ― уÑе гÑÑ‚Ñ‹Ñ Ñ€Ñчы жыцьцёва неабходныÑ. БÑзь Ñ–Ñ… нават Ñамародак ні на што Ð½Ñ Ð·Ð´Ð°Ñ‚Ð½Ñ‹.
§ 6. Удзельнічай у коле жыцьцÑ
ÐœÐ½Ð¾Ð³Ñ–Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– Ð½Ñ Ð²ÐµÑ€Ð°Ñ†ÑŒ ва ўлаÑную магчымаÑьць пражыць шчаÑьлівае жыцьцё. Яны, наадварот, перакананыÑ, што Ñны вырачаныÑ. ГÑта пÑіхалагічна Ð¿Ñ€Ñ‹ÐµÐ¼Ð½Ð°Ñ Ð²Ñ‹Ð´ÑƒÐ¼ÐºÐ°, хоць Ñна Ñ– вÑдзе да непрыемнага выніку; Ð¿Ñ€Ñ‹ÐµÐ¼Ð½Ð°Ñ Ñ‚Ð°Ð¼Ñƒ, што здымае з чалавека адказнаÑьць. «Я пацÑрпеў нÑўдачу не ад таго, што быў неарганізаваным, п’Ñніцам, абжорам, неахайным Ñ– нÑўважлівым; але таму, што Ñ Ð°Ð´ пачатку вырачаны, ТÐКІ МОЙ ЛÐС!»
Як Ñ– большаÑьць выпадкаў ÑамаапраўданьнÑ, гÑта зводзіцца да проÑтай догмы: вінаваты Ð½Ñ Ñ. ХтоÑьці паÑтупіў Ñа мной неÑправÑдліва. Я нічога дрÑннага не рабіў, а мае нÑўдачы Ñпрычыніў хтоÑьці іншы. Ты ÑуÑÑ‚Ñ€Ñнеш Ð¿Ð°Ð´Ð¾Ð±Ð½Ñ‹Ñ Ð°Ð¿Ñ€Ð°ÑžÐ´Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ– ва ÑžÑÑ–Ñ… чаÑтках грамадзтва, дзе назіраюцца нÑўдачы Ñ– нÑгоды. ВоÑÑŒ табе праверачны вобраз: уÑві прапойцу, Ñкі хоча працÑгваць піць. Ð¯ÐºÑ–Ñ Ñ€Ð°Ð·Ð²Ð°Ð³Ñ– дазволÑць Ñму гÑта рабіць, не заÑмучаючыÑÑ Ð½Ð°ÐºÐ¾Ð½Ñ‚ Ñваіх паводзінаў? «МÑне падÑтавілі. ХтоÑьці ці штоÑьці прывÑло мÑне да п’ÑнÑтва.»
ГÑÑ‚Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ–, ÑÐºÑ–Ñ Ñž Ñваіх нÑўдачах вінавацÑць Ñамо жыцьцё, іншых людзей, урад, абÑÑ‚Ñ€Ð°ÐºÑ‚Ð½Ñ‹Ñ Ñ€Ñчы, Ñімвалы Ñ– пачуцьці, будуць Ñпрабаваць пераканаць цÑбе далучыцца да іхнага нÑшчаÑьцÑ. Ð’Ñдома, Ñны Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´ÑƒÑ†ÑŒ казаць гÑта наўпроÑÑ‚… Яны звычайна кажуць, што Ñны больш аÑÑŒÐ²ÐµÑ‡Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ð·Ð° цÑбе, больш прагрÑÑіўныÑ, ÑвабодныÑ, мудрыÑ, ÐºÐ»Ñ‘Ð²Ñ‹Ñ Ñ†Ñ–, прынамÑÑ–, проÑта добразычлівыÑ. ІхнÑÑ Ñ†Ñль ― зьнішчыць уÑе твае Ð¿Ñ€Ñ‹Ñ€Ð¾Ð´Ð½Ñ‹Ñ Ð¿Ð°Ð¼ÐºÐ½ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ– Ñ– пахіÑнуць тваё адчуваньне таго, што жыцьцё не бÑÑконцае Ñ– Ñž ім Ñ‘Ñьць Ñтапы.
СёньнÑ, калі большаÑьць дароÑлых кажуць пра Â«Ñ€Ð¾Ð·Ð½Ñ‹Ñ Ñтапы жыцьцÑ», Ñны кажуць гÑта Ñамі Ñабе, але Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð»Ð°Ð´Ð·Ñ–. Я патлумачу: твой вораг Ð½Ñ Ñмерць, а ÑтарÑньне, лÑдашчаÑьць. Пачынаючы з твайго падлеткавага ўзроÑту, твае Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ‘Ð²Ñ‹Ñ ÑÑ–ÑÑ‚Ñмы з кожным годам ÑтановÑцца ÑžÑÑ‘ менш гнуткімі. ГÑта значыць, што з кожным годам Ñтоль тваіх магчымаÑьцÑÑž зьніжаецца. Таму Ñ‚Ñ€Ñба планаваць наперад.
Ðпроч таго Ñ‚Ñ€Ñба не забывацца пра параграф 1: жыцьцё патрабуе прыÑтаÑаваньнÑ. ГÑта тычыцца Ñ– цÑбе. Таму калі Ñ‚Ñ‹ верыш у ÑÑбе Ñ– верыш у жыцьцё, Ñ‚Ñ‹ захочаш паÑтаÑць на ÑžÑÑ–Ñ… прыÑтупках жыцьцÑ. СьвÑта Ð·Ð°Ñ…Ð°Ð¿Ð»ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ñ– цікаўнаÑьці Ñž маладоÑьці; Ñтанаўленьне на ногі Ñž пачатку ÑталеньнÑ; шлюб Ñ– ÑÑм’Ñ, працÑг роду; нарÑшце, адыход ад мітуÑьні Ñ– Ñпакойнае Ñузіраньне Ñьвету Ñž ÑтараÑьці.
Ð¡Ð²Ð°Ð±Ð¾Ð´Ð½Ñ‹Ñ Ñ– прагрÑÑÑ–ÑžÐ½Ñ‹Ñ Ñкажуць табе, што гÑта ÑžÑÑ‘ бÑзглузьдзіца Ñ– Ñ‚Ñ‹ можаш вечна заÑтавацца дзіцём. ГÑткім чынам Ñны Ñž падÑалоджаным выглÑдзе выражаюць Ñваё непаÑÑ€Ñднае жаданьне, а менавіта: далучыÑÑ Ð´Ð° Ð½Ð°Ñ â€• да Ñ‚Ñ‹Ñ…, хто Ð½Ñ ÑžÐ¼ÐµÐµ планаваць жыцьцё Ñ– Ð½Ñ Ð²ÐµÑ€Ñ‹Ñ†ÑŒ у жыцьцё, ― Ñ– Ñ‚Ð²Ð°Ñ Ð²Ñ‹Ð½Ñ–ÐºÐ¾Ð²Ð°Ñ Ð½ÑўдалаÑьць дазволіць нам менш пакутаваць ад таго, што мы нÑўдачнікі. Бо ж у каго карова здохла, таму Ñтане куды веÑÑлей, калі карова здохне Ñ– Ñž ÑуÑеда.
Яны будуць раÑьпіÑваць табе жахі пра адказнаÑьць. Пра тое, што ÑÑм’Ñ â€• гÑта праца, што Ñ‚Ñ‹ Ð½Ñ Ð·Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ павеÑÑліцца, што Ñур’ёзнае Ñтаўленьне да прафеÑійных абавÑзкаў ― гÑта глупÑтва. Ім бы хацелаÑÑ, каб Ñ‚Ñ‹ займаўÑÑ Ñ‡Ñ‹Ð¼Ñьці нÑзначным, напрыклад граў у рок-гурце, замеÑÑ‚ таго каб рабіць ÑÐ°Ð¿Ñ€Ð°ÑžÐ´Ð½Ñ‹Ñ Ð·ÑŒÐ´Ð·ÑйÑьненьні накшталт напіÑÐ°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ñімфоній або аповеÑьцÑÑž. Ім бы хацелаÑÑ, каб Ñ‚Ñ‹ пажыцьцёва падзÑліў зь імі Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ð¿Ð°Ñады разноÑчыкаў ежы Ñ– газет Ñ– граньне Ñž бÑзглуздых indie-гуртах, замеÑÑ‚ таго каб даÑÑгнуць нейкіх вышынь.
Ðле калі паглÑдзець на Ñ–Ñ…, то Ñны Ñамі безупынку наракаюць на працу, бо ўвеÑÑŒ Ñ‡Ð°Ñ Ð¿Ñ€Ð°Ñ†ÑƒÑŽÑ†ÑŒ. Бо ж Ñ–Ñ…Ð½Ñ‹Ñ Ð°Ð±Ð°Ð²Ñзкі Ñ– патрÑбы нікуды не зьнікаюць. І калі крыжовы паход іхнÑй маладоÑьці завÑршаецца, Ñны прачынаюцца Ñž 40-гадовым узроÑьце, Ð½Ñ Ð¼Ð°ÑŽÑ‡Ñ‹ за душой нічога. ÐÑ–Ñкіх Ñапраўдных даÑÑгненьнÑÑž (Ð¿Ð°Ð´Ð»ÐµÑ‚ÐºÐ°Ð²Ñ‹Ñ Ñ€Ð¾Ðº-гурты Ð½Ñ Ñž лік.) ÐÑ– ÑÑм’Ñ–. ÐÑ– добрай працы. Ð Ð´Ð»Ñ Ð±Ð°ÑžÐ»ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ð²Ð¾Ð»ÑŒÐ½Ð°Ð³Ð° чаÑу нÑма іншых ÑпоÑабаў, Ð°ÐºÑ€Ð°Ð¼Ñ Ñк зноў Ñ– зноў «узÑць паўтарашку Ñ– пайÑьці паÑÑдзець з пацанамі». Што гÑта за жыцьцё?
§ 7. Ðе ўжывай Ñ€Ñчываў, Ñ– Ñ‚Ñ‹ Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´Ð·ÐµÑˆ жыць у брудзе
Тут Ñ Ð¼ÑƒÑˆÑƒ павініцца. У Ñвой Ñ‡Ð°Ñ Ñ Ð· задавальненьнем Ñ– Ñž вÑлікіх колькаÑьцÑÑ… піў алкаголь Ñ– курыў траўку. Ðават магу Ñказаць, Ñк найлепш «адлÑцець»: выпіць чатыры кубкі вады, потым два кубкі моцнай кавы, потым пакурыць моцных індыйÑкіх каноплÑÑž-ÑінÑеміла з 15-адÑоткавым дамешкам тытуню, потым залпам выпіць шклÑнку віÑкі. Ðле гÑÑ‚Ñ‹Ñ Â«Ð°Ð´Ð»Ñ‘Ñ‚Ñ‹Â» не даюць ніÑкай навукі па-за першым доÑьведам, а надалей ператвараюцца Ñž Ñродак ÑƒÐ½Ñ–ÐºÐ°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ñамога жыцьцÑ.
УÑе Ñ€Ñчывы, што зьмÑнÑюць Ñтан ÑьвÑдомаÑьці, выклікаюць вельмі Ð¼Ð¾Ñ†Ð½Ñ‹Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹ÐµÐ¼Ð½Ñ‹Ñ Ð¿ÐµÑ€Ð°Ð¶Ñ‹Ð²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ–; гÑта нібы выплеÑк нейкай Ñілы з тагаÑьвету. І Ñž гÑÑ‚Ñ‹Ñ… перажываньнÑÑž Ñ‘Ñьць падÑтупны цёмны бок: у параўнаньні Ñа Ñтанам кайфу звычайнае жыцьцё пачынае здавацца пуÑтым, непаўнавартаÑным. Ðдпаведна, Ð¼Ð¾Ñ†Ð½Ñ‹Ñ Â«Ð°Ð´Ð»Ñ‘Ñ‚Ñ‹Â» Ñž выніку выклікаюць нÑнавіÑьць да Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ â€• вÑдома, калі нÑма магчымаÑьці кайфаваць зноў Ñ– зноў. І пакуль Ñ‚Ñ‹ ÑÑдзіш Ñ– кайфуеш, Ñ‚Ñ‹ гублÑеш Ñ–Ð½ÑˆÑ‹Ñ Ñвае магчымаÑьці Ñ– Ñродкі ― найперш Ñ‡Ð°Ñ â€• Ñ– выпадаеш з жыцьцÑ.
Калі хочаш жыць добра, не ўжывай (збольшага) ніÑкіх шкодных Ñ€Ñчываў, трымай ÑÑбе Ñ– Ñваю хату Ñž чыÑьціні Ñ– трымай у парадку ÑžÑÑ‘, што маеш. Тады Ñ‚Ñ‹ ніколі Ð½Ñ Ñтанеш ненавідзець жыцьцё. Магчыма, твае ÐºÐ»Ñ‘Ð²Ñ‹Ñ ÑÐ²Ð°Ð±Ð¾Ð´Ð½Ñ‹Ñ Ð¿Ñ€Ð°Ð³Ñ€ÑÑÑ–ÑžÐ½Ñ‹Ñ Ð·Ð½Ð°Ñ‘Ð¼Ñ‹Ñ Ð´ÑƒÐ¼Ð°ÑŽÑ†ÑŒ, што жыць на ÑžÑкрайку ÑкогаÑьці гета Ñ– ÑкÑьперыментаваць зь гераінам ― гÑта «іранічна» Ñ– цікава; але гÑта проÑта чаÑтка іхнÑй Ñправы Ñž Ñаманагаворы пра ўлаÑную вырачанаÑьць Ñ– Ñž вынаходжаньні прычынаў ненавідзець жыцьцё.
Жыцьцё Ñž брудзе можа здавацца нейкай формай паўÑтаньнÑ, пакуль добра не абдумаеш гÑта. Ð”ÑƒÑ€Ð½Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– будуць Ñпрабаваць пераканаць цÑбе, што ва ÑžÑім Ð²Ñ–Ð½Ð°Ð²Ð°Ñ‚Ñ‹Ñ ÑžÑ€Ð°Ð´, улада, грамадзкі лад Ñ– што адзіна магчымае Ñапраўднае жыцьцё ― гÑта «Ñупраціў», Ñкі палÑгае Ñž жабрацкім Ñ–Ñнаваньні Ñ– ÑžÑÑлÑкай недарÑчнай, пуÑтой дзейнаÑьці. Ðле гÑткім чынам чалавек змагаецца адно з улаÑным магчымым шчаÑьцем, проÑта шукаючы ÑамаапраўданьнÑ.
§ 8. Ðават найдрабнейшае дзеÑньне важыць больш за бÑÑконцую балбатню
Ðа жыцьцёвым шлÑху Ñ‚Ñ‹ ÑутыкнеÑÑŒÑÑ Ð· мноÑтвам людзей, ÑÐºÑ–Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹Ð³Ð¾Ð¶Ð° гавораць. Гавораць шмат, гавораць так, нібы Ñны важныÑ, Ñ– гÑта дазвалÑе ім адчуваць ÑÑбе важнымі. У тым Ñ– іхнÑÑ Ñ†Ñль, калі паназіраць. Яны Ð½Ñ Ñ€Ð¾Ð±Ñць нічога карыÑнага ― калі наогул нешта робÑць. Яны размаўлÑюць. УвеÑÑŒ чаÑ. ГÑтак Ñны Ñтвараюць уражаньне, што зьÑўлÑюцца ноÑьбітамі вÑлікіх ідÑй (гл. § 4), а Ñ‚Ñ‹, адпаведна, муÑіш адчуваць ÑÑбе дробным побач зь імі.
Разважайма так: калі б Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ñ–Ð´ÑÑ– былі нагÑтулькі важнымі, варта было б зьвеÑьці Ñ–Ñ… у кнігу, а такÑама прыкладаць уÑе намаганьні, каб Ñтварыць на аÑнове гÑÑ‚Ñ‹Ñ… ідÑÑÑž палітычны рух. Ðле адбываецца наадварот: балбатуны адразу гавораць з такім выглÑдам, нібы Ñž Ñ–Ñ… ужо Ñ‘Ñьць цÑлы Ñвой рух, чыімі важнымі ідÑÑмі Ñны Ñыплюць. ГÑта ÑÑˆÑ‡Ñ Ð°Ð´Ð½Ð° чаÑтка гульні ва ўдаваньне. ВоÑÑŒ убачыце: празь дзеÑÑць гадоў Ñны перакінуцца на штоÑьці іншае, што будзе цешыць іхнае «Ñ».
ПаўÑÑŽÐ´Ð½Ð°Ñ Ñ‡Ð°Ð»Ð°Ð²ÐµÑ‡Ð°Ñ Ñ…Ð²Ð°Ñ€Ð¾Ð±Ð° ― непрынÑцьце. ÐÑ–Ð·ÐºÐ°Ñ ÑžÐ¿ÑўненаÑьць у Ñабе, боÑзь будучыні Ñ– Ñьмерці, азлобленаÑьць, боÑзь недахопу ўлады над навакольлем, помÑÑŒÐ»Ñ–Ð²Ð°Ñ ÐºÑ€Ñ‹ÑžÐ´Ð»Ñ–Ð²Ð°Ñьць, боÑзь быць незаўважаным, ÑхільнаÑьць заÑмучацца Ñ– Ñкладаць рукі, боÑзь непадуладнаÑьці Ñамому Ñабе. Ðа кароткі Ñ‡Ð°Ñ Ð³Ñта ÑžÑÑ‘ можна прыцішыць, займаючыÑÑ Ð±Ð°Ð»Ð±Ð°Ñ‚Ð½Ñ‘Ð¹, ÑÐºÐ°Ñ Ñтварае ўражаньне, што Ñ‚Ñ‹ новы Мартын ЛютÑÑ€ Кінг або Ленін, новы Гітлер або Буддга. Людзі любÑць прыкідвацца, але ÑÐºÐ°Ñ Ñ†Ñль?
Ðдказ таўталагічны: цÑль у тым, каб выглÑдаць так, нібыта Ñž Ñ–Ñ… Ñ‘Ñьць цÑль ― Ñ– ад таго Ñны нібыта мудрÑйшыÑ, больш кемлівыÑ, ÑÑŒÐ¼ÐµÐ»Ñ‹Ñ Ñ– альтруіÑÑ‚Ñ‹Ñ‡Ð½Ñ‹Ñ Ð·Ð° цÑбе. ГÑта проÑта бÑÑконцае нагнÑтаньне штучных уражаньнÑÑž Ñ–, урÑшце, Ñпроба адабраць у цÑбе тое, што Ñ‚Ñ‹ Ñтварыў. Ðдабраць на падÑтаве іхнÑй уÑўнай «разумнаÑьці», бо Ñž Ñ–Ñ… жа Ñ‘Ñьць «вÑлікіÑ» ідÑÑ– Ñ– цÑлі. Ðе зважай на такіх людзей.
§ 9. Ðатуральны адбор ніхто не адмÑнÑÑž
Ð¡Ñ‘Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð²Ñлікую папулÑрнаÑьць маюць «узнагароды Дарвіна», ÑÐºÑ–Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹Ð·Ð½Ð°Ñ‡Ð°ÑŽÑ†Ñ†Ð° ÑžÑÑлÑкім небаракам за Ð´ÑƒÑ€Ð½Ñ‹Ñ ÑпоÑабы згубы ― напрыклад, калі хтоÑьці заедзе на Ñваёй машыне Ñž драбілку адходаў піламатÑрыÑлаў. Ðднак Ñапраўдны натуральны адбор менш кідаецца Ñž вочы. Ты б’еш Ñваіх дзÑцей? Ты дрÑнна абыходзіÑÑŒÑÑ Ð· жонкай? Ты жывеш неахайна Ñ– дрÑнна харчуеÑÑŒÑÑ? ГÑта моцна ўплывае на здольнаÑьць выжываць тваю Ñ– тваіх нашчадкаў.
Чаму дзеці ― гÑта важна? Ты Ð½Ñ Ð²ÐµÑ‡Ð½Ñ‹. ІÑнуе ÑтатыÑÑ‚Ñ‹Ñ‡Ð½Ð°Ñ ÐºÑ€Ñ‹Ð²Ð°Ñ ÑьмÑротнаÑьці, у адпаведнаÑьці зь Ñкой, пачынаючы з твайго юнацтва, з кожным годам заÑтаецца ÑžÑÑ‘ менш людзей аднаго з табой узроÑту. Ты Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ Ñе пераÑіліць; у нейкай кропцы, прыкладна на 120 гадах паÑÑŒÐ»Ñ Ñ‚Ð²Ð°Ð¹Ð³Ð¾ нараджÑньнÑ, ÐºÑ€Ñ‹Ð²Ð°Ñ ÑьмÑротнаÑьці завÑршаецца. Што жыве надалей? Твае Ð´Ð¾Ð±Ñ€Ñ‹Ñ ÑžÑ‡Ñ‹Ð½ÐºÑ–; магчыма, твае ідÑÑ–; але адназначна ― твае нашчадкі, калі Ñ‚Ñ‹ падыдзеш да Ñ–Ñ… Ð²Ñ‹Ñ…Ð°Ð²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ñ…Ð°Ñ†Ñ Ð± напалову правільна.
ÐараджÑньне дзÑцей ― гÑта Ð½Ñ ÑžÑÑ Ñправа. ГÑта толькі ейны пачатак. Калі Ñ‚Ñ‹ выхаваеш упÑўненых у Ñабе, жыцьцÑрадаÑных, Ñьмелых Ñ– Ñумленных дзÑцей, а такÑама Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´Ð·ÐµÑˆ забываць казаць ім Ñ€Ñчы накшталт гÑтай першай наÑтавы, у Ñ–Ñ… такÑама будуць Ð´Ð¾Ð±Ñ€Ñ‹Ñ Ð´Ð·ÐµÑ†Ñ–, у Ñкіх працÑгнецца Ñ– тваё жыцьцё. Ðле калі Ñ‚Ñ‹ гвалтуеш Ñваіх дзÑцей, б’еш Ñ–Ñ…, не даеш ім увагі, падрываеш іхнюю ÑамаацÑнку або забываеш тлумачыць ім заканамернаÑьці жыцьцх можна з тым жа поÑьпехам проÑта шпульнуць Ñ–Ñ… у драбілку адходаў.
§ 10. БольшаÑьць людзей не зьвÑртае ўвагі на Ñ€ÑчаіÑнаÑьць
Ðмаль кожны чалавек пагодзіцца, што большаÑьць аÑтатніх людзей ― дурні, ідыёты або вар’ÑÑ‚Ñ‹. Больш шчырым будзе прызнаць, што ÑžÑе мы Ð°Ð±Ð¼ÐµÐ¶Ð°Ð²Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ñž здольнаÑьцÑÑ… Ñ–, калі нÑма ад каго ўзÑць знаньне, заÑнаванае на доÑьведзе, мы кідаемÑÑ Ñ‚ÑƒÐ´Ñ‹-Ñюды Ñž бÑÑплённай дзейнаÑьці. ПамітуÑіўшыÑÑ Ð½ÐµÐºÐ°Ñ‚Ð¾Ñ€Ñ‹ чаÑ, мы здаёмÑÑ Ñ– пачынаем кампенÑацыю, то бок робім Ñ€Ñчы, ÑÐºÑ–Ñ Ð´Ð°ÑŽÑ†ÑŒ нам уражаньне шчаÑÑŒÑ†Ñ â€• аблуднае, бо мы цалкам адкідаем навакольны Ñьвет.
У гÑтую пÑтлю зваротнай ÑувÑзі траплÑе большаÑьць: бÑÐ·Ð»Ð°Ð´Ð½Ð°Ñ Ð´Ð·ÐµÐ¹Ð½Ð°Ñьць ― дрÑÐ½Ð½Ñ‹Ñ Ð²Ñ‹Ð½Ñ–ÐºÑ– ― «невÑÐ»Ñ–Ñ‡ÐºÐ°Ñ ÐºÐ°Ð¼Ð¿ÐµÐ½ÑацыÑ» Ñž выглÑдзе празьмерных забаваў ― нарÑшце, Ð½Ñ–Ð·ÐºÐ°Ñ ÑамаацÑнка праз ÑžÑьведамленьне неўпарадкаванаÑьці Ñ– марнаÑьці ўлаÑнага жыцьцÑ. ÐÑ ÑžÑе гÑÑ‚Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– разумова адÑталыÑ, Ð½Ñ ÑžÑе Ñны вар’ÑÑ‚Ñ‹; тым Ð½Ñ Ð¼ÐµÐ½Ñˆ, уÑе Ñны, за вынÑткам невÑлікай групы, паводзÑць ÑÑбе Ñк разумова адÑÑ‚Ð°Ð»Ñ‹Ñ Ð²Ð°Ñ€’ÑÑ‚Ñ‹, бо Ñны ні ад кога не даведаліÑÑ Ñ„Ð°ÐºÑ‚Ð°Ñž, не прачыталі добрых кніжак Ñ– проÑта здаліÑÑ.
Улічваючы гÑта, Ñ‚Ñ‹ можаш Ñпыніць Ñпробы Ñпаборнічаць зь імі або падабацца ім празь дзейнаÑьць, падобную да іхнÑй. УÑім ім моцна не Ñтае ÑžÐºÐ°Ð·Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ ÐºÑ–Ñ€ÑƒÐ½ÐºÑƒ. Ðдзіны ÑпоÑаб ім Ñго даць ― Ñамому жыць разумна Ñ– ні на кога не азірацца. То бок, не зьвÑртаць увагі на 99% чалавечай дзейнаÑьці, адкідаць «ідÑі» навакольных, не ÑžÑпрымаць Ñур’ёзна Ñ–Ñ…Ð½Ñ–Ñ Ñ‚Ñ€Ñ‹Ð²Ð¾Ð³Ñ– Ñ– патрабаваньні Ñ– рабіць тое, што ўважаеш за правільнае.
Ð”Ð»Ñ Ñ–Ñ… камфорт Ñ– забыцьцё ÐºÐ°ÑˆÑ‚Ð¾ÑžÐ½ÐµÐ¹ÑˆÑ‹Ñ Ð·Ð° веданьне пра неабходнаÑьць прыÑтаÑÐ°Ð²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð´Ð° Ñ€ÑчаіÑнаÑьці, бо Ñны Ð½Ñ Ð²ÐµÑ€Ð°Ñ†ÑŒ, што Ð·Ð´Ð¾Ð»ÑŒÐ½Ñ‹Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹ÑтаÑавацца. Ðе зрабіўшы ніводнай Ñпробы, Ñны лічаць гульню прайгранай, а ÑÑбе вырачанымі. Бо лÑгчÑй вінаваціць у нÑўдачах зьнешнюю Ñілу, чым напружвацца Ñ– Ñтанавіцца арганізаваным, адукаваным Ñ– Ñкіраваным на плённую Ñтваральную дзейнаÑьць. Яны хутчÑй выйдуць з бою Ñ– пачнуць шукаць апраўданьні.
Ðа працÑгу Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ñ‚Ñ‹ будзеш акружаны такімі людзьмі. Яны будуць займацца дурной, марнай, безвыніковай, неахайнай, неÑькіраванай ― карацей, толькі шкоднай ― дзейнаÑьцю Ñ– Ñž той жа Ñ‡Ð°Ñ Ð²Ñ‹Ð»ÑƒÐ¿Ð»Ñць на цÑбе вочы, нібыта ідыёт ― гÑта Ñ‚Ñ‹. Ім проÑта хочацца ÑпуÑьціць цÑбе да іхнага ўзроўню. СуÑедÑÐºÐ°Ñ ÐºÐ°Ñ€Ð¾Ð²Ð° ж такÑама муÑіць здохнуць! Калі Ñ‚Ñ‹ заўважыш ім, што Ñны робÑць нешта дурное, Ñны абернуцца Ñ– люта накінуцца на цÑбе. Бо Ñны Ð½Ñ Ð·Ð´Ð°Ñ‚Ð½Ñ‹Ñ Ð¼Ñ‹Ñьліць далей за ўлаÑную аÑобу Ñ– таму, адпаведна, Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ улічваць наÑтупÑтваў Ñваіх дзеÑньнÑÑž Ð´Ð»Ñ Ð½Ð°Ð²Ð°ÐºÐ¾Ð»ÑŒÐ»Ñ Ñ– ÑžÑпрымаюць любую заўвагу пра гÑÑ‚Ñ‹Ñ Ð¼Ð°Ð³Ñ‡Ñ‹Ð¼Ñ‹Ñ Ð½Ð°ÑтупÑтвы Ñк незаÑлужаны напад на Ñ–Ñ….
§ 11. СьцеражыÑÑ Ñ…Ð»ÑƒÑьлівага альтруізму
ФілоÑафы любÑць Ñпрачацца наконт Ñ–ÑÐ½Ð°Ð²Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð°Ð»ÑŒÑ‚Ñ€ÑƒÑ–Ð·Ð¼Ñƒ Ñк такога. Кажуць, у людзей нÑма іншай матывацыі, Ð°ÐºÑ€Ð°Ð¼Ñ Ð°ÑабіÑтай зацікаўленаÑьці. Я кажу, што альтруізм ― гÑта адгалінаваньне аÑабіÑтай зацікаўленаÑьці, бо калі нам падабаецца жыць, то мы хочам, каб Ñьвет надалей палÑпшаўÑÑ, а таму працуем на ўдаÑканаленьне нашай ÑупольнаÑьці. ВоÑÑŒ табе адна разнавіднаÑьць альтруізму. Ðле Ñ‘Ñьць іншаÑ, хлуÑÑŒÐ»Ñ–Ð²Ð°Ñ Ñ€Ð°Ð·Ð½Ð°Ð²Ñ–Ð´Ð½Ð°Ñьць.
Спаборны альтруізм ― гÑта калі хтоÑьці Ñпаборнічае за грамадзкі ÑтатуÑ, чынÑчы міленькую з выглÑду дапамогу тым, хто Ñам Ñабе дапамагчы Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°. Спаборны альтруізм Ñькіраваны на аÑобных людзей альбо групы, але не на палÑпшÑньне грамадзтва Ñк цÑлага. Ðн Ñ‘Ñьць барацьбой за адшуканьне Ñамых бездапаможных Ñ–Ñтот у ÑкаÑьці атрымальніка дапамогі: чым у горшым Ñны Ñтановішчы, тым большым героем Ñ‚Ñ‹ выглÑдаеш, дапамагаючы ім.
Ð”Ð»Ñ Ñпаборнага альтруізму Ñž Ð½Ð°Ñ Ñ‘Ñьць Ð»ÐµÐ¿ÑˆÐ°Ñ Ð½Ð°Ð·Ð²Ð°: торг. У ім мÑтай зьÑўлÑецца не дапамога камуÑьці. ÐœÑта ― Ñтварыць Ð´Ð»Ñ Ð½Ð°Ð²Ð°ÐºÐ¾Ð»ÑŒÐ½Ñ‹Ñ… бачнаÑьць, што Ñ‚Ñ‹ дапамагаеш. ГÑта ÑпоÑаб ÑамарÑкламы. Людзі Ñпаборнічаюць у альтруізьме, намагаючыÑÑ Ð²Ñ‹Ð³Ð»Ñдаць найвÑлікшым Ñ–ÑуÑам хрыÑтом, Ñамым добразычлівым ― такім мілым чалавекам, зь Ñкім уÑе захочуць знацца. Ðле ж калі чалавек Ñапраўды наÑтолькі добры, нÑўжо Ñму патрÑбен гÑÑ‚Ñ‹ розгалаÑ?
Паколькі большаÑьць людзей Ð½Ñ Ð¼Ð¾Ð³ÑƒÑ†ÑŒ разумець прычынна-выніковых ÑувÑзÑÑž (кожны вынік ідзе ад адзінай прычыны; ÐºÐ¾Ð¶Ð½Ð°Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹Ñ‡Ñ‹Ð½Ð° можа веÑьці да некалькіх вынікаў), Ñны Ð½Ñ ÐºÐµÐ¼Ñць, што Ñпаборны альтруізм прызначаны Ð´Ð»Ñ Ñ€Ñкламы альтруіÑта Ñž вачах іншых. Удзельнічаць у талацÑ, за проÑта так аддаючы Ñвой Ñ‡Ð°Ñ Ð½Ð° карыÑную Ð´Ð»Ñ Ñ–Ð½ÑˆÑ‹Ñ… Ñправу ― гÑта не Ñгоны шлÑÑ…. Ягоны шлÑÑ… ― перад Ñ‚Ñлекамерай дараваць цацкі Ñкім-небудзь пагарÑлым, абÑздоленым, Богам праклÑтым Ñіротам-інвалідам Ñ– мімаходзь згадваць пра ўлаÑную мÑблевую фабрыку. Ð Ñклама мÑблі ― гÑта мÑта, а альтруізм ― толькі Ñродак, падобны да выдачы бÑÑплатных цукерак дзецÑм на ўваходзе Ñž краму.
ÐÐµÐºÐ°Ñ‚Ð¾Ñ€Ñ‹Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– будуць з дапамогай Ñпаборнага альтруізму Ñпрабаваць выглÑдаць вышÑйшымі за цÑбе. Яны ведаюць, што натоўп недалёкіх, апіÑаных у § 10, можна ўвеÑьці Ñž зман. У зьбітых з панталыку, заÑмучоных, неарганізаваных людзей нÑма іншага ÑпоÑаба парадавацца жыцьцю, Ð°ÐºÑ€Ð°Ð¼Ñ Ñк праз Ð´Ñ€Ð¾Ð±Ð½Ñ‹Ñ Ð¿Ð°Ð´Ð°Ñ€ÑƒÐ½Ð°Ñ‡ÐºÑ– Ñамім Ñабе: Ñкурыць ÑÑˆÑ‡Ñ Ð°Ð´Ð·Ñ–Ð½ каÑÑк, паглÑдзець Ñ‚Ñлевізар, можа быць, трошкі порна, купіць Ñабе Ñкога барахла Ñ– г. д. І Ñны любÑць назіраць альтруізм Ñ– шкадаваць нÑшчаÑных, бо гÑтак могуць адчуць ÑÑбе ― на кароткі Ñ‡Ð°Ñ â€• жывымі.
Ð’Ñдомы толькі адзін ÑпоÑаб абароны ад Ñпаборнага альтруізму: зьвÑртаць увагу людзей на тое, што табе ён не патрÑбны. «Мне Ð½Ñ Ñ‚Ñ€Ñба паказваць аÑтатнім, што Ñ Ð´Ð¾Ð±Ñ€Ñ‹ чалавек, таму Ð»ÑŽÐ±Ð°Ñ Ð¼Ð°Ñ Ð´Ð°Ð±Ñ€Ð°Ñ‡Ñ‹Ð½Ð½Ð°Ñьць непублічнаÑ,» ― гÑтак Ñ‚Ñ‹ Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´Ð·ÐµÑˆ дурыць людзÑм галаву Ñ– Ñž той жа Ñ‡Ð°Ñ Ð¼Ð¾Ð¶Ð°Ñˆ добра контратакаваць, ― «Ðавошта Ñ‚Ñ‹ ÑžÑім паказваеш Ñваю дабрачыннаÑьць?» Потым можна мімаходзь нагадваць тым з прыÑутных, у каго працуе галава, што альтруізм ― гÑта торг, а альтруіÑÑ‚ проÑта праÑоўвае ÑÑбе або Ñвой тавар.
§ 12. Жыві Ð´Ð·ÐµÐ»Ñ Ñтаноўчых цÑлÑÑž
ÐігіліÑÑ‚Ñ‹ (аўтар Ñ‚ÑкÑту у пÑўным змыÑьле прылічае ÑÑбе да нігіліÑтаў ― зацем пер.) ÑтавÑцца да большаÑьці людзей Ñк да пунджы. Кол-пунджы ― гÑта паÑÐºÑƒÐ´Ð½Ð°Ñ ÑÑ‚Ð°Ñ€Ð°Ð¶Ñ‹Ñ‚Ð½Ð°Ñ Ð¿Ñ€Ñ‹Ð»Ð°Ð´Ð° вайны (з паўднёва-ÑžÑходнÑй Ðзіі ― зацем пер.); Ñна ÑžÑўлÑе Ñабой воÑтры бамбукавы шып, вымазаны Ñž нечыÑтоты. Ð¢Ð°ÐºÑ–Ñ ÑˆÑ‹Ð¿Ñ‹ Ñž вÑлікай колькаÑьці прыхавана разьмÑшчаюцца недзе на меркаваным шлÑху ворага. Калі той Ð½Ñ Ð±ÑƒÐ´Ð·Ðµ аÑьцÑрожным, то парÑжацца або наколецца на Ñ–Ñ… Ñ– можа памерці ад пакутнай хваробы. Так ці інакш, ён будзе абÑзьдзеÑны, прынамÑÑ–, на некаторы чаÑ.
ГÑтак жа чынÑць перашкоды Ñ– ÑÑÑ€ÑÐ´Ð½Ñ–Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ–. Яны ненавідзÑць Ñваю працу, Ñкую Ñны «вымушаныÑ» рабіць; ненавідзÑць Ñваё жыцьцё ― у нÑўдалаÑьці Ñкога штораз вінаваты, Ñамо Ñабой, хтоÑьці зьнешні. Яны хочуць зьнішчыць любога, хто мае больш за Ñ–Ñ…. ТакÑама Ñны хочуць выглÑдаць значнымі, Ð½Ñ Ñ€Ð¾Ð±Ñчы нічога значнага. Ðле хоць пазбаўленьне ад такіх людзей урÑшце Ñтане патрÑбаю Ð´Ð»Ñ Ð´Ð°Ð»ÐµÐ¹ÑˆÐ°Ð³Ð° Ñ€Ð°Ð·ÑŒÐ²Ñ–Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ñ‡Ð°Ð»Ð°Ð²ÐµÑ†Ñ‚Ð²Ð°, агулам табе патрÑÐ±Ð½Ð°Ñ ÑÑ‚Ð°Ð½Ð¾ÑžÑ‡Ð°Ñ Ñ†Ñль.
ÐÑ Ð²ÐµÐ»ÑŒÐ¼Ñ– проÑта даць азначÑньне Ñтаноўчай цÑлі. Можна казаць пра штоÑьці «канÑтруктыўнае», «Ñтваральнае», «ÑьцвÑрджальнае», але ÑутнаÑьць маёй думкі наÑтупнаÑ: Ñ‚Ñ‹ муÑіш мець цÑль, да Ñкой імкнеÑÑŒÑÑ, Ñ€Ñч, за Ñкую выÑтупаеш, замеÑÑ‚ таго каб вызначаць ÑÑбе празь пералік таго, Ñупраць чаго выÑтупаеш. Ð¢Ñ‹Ñ Ð¿ÑƒÐ½Ð´Ð¶Ñ‹, пра Ñкіх Ñказана вышÑй, ― Ñны ведаюць, Ñупраць чаго Ñны, заўжды ведаюць, што Ñ– каго Ñ‚Ñ€Ñба вінаваціць у бедах, але зуÑім Ð½Ñ Ð²ÐµÐ´Ð°ÑŽÑ†ÑŒ, што б Ñны хацелі бачыць навокал. Ты можаш перамагчы Ñ–Ñ…, пачаўшы Ñкраз з вызначÑÐ½ÑŒÐ½Ñ Ñ‚Ð°Ð³Ð¾, што ж Ñ‚Ñ‹ хочаш бачыць.
Калі паразважаць, то, дзейнічаючы Ñž кірунку жаданага, Ñ‚Ñ‹ апынеÑÑŒÑÑ Ñž Ñтане, падобным, напрыклад, да Ñтану больш жыцьцÑздольнага віду птушак, Ñкі выціÑкае зь нейкай мÑÑцоваÑьці ÑÐ»Ð°Ð±ÐµÐ¹ÑˆÑ‹Ñ Ð²Ñ–Ð´Ñ‹ проÑта за кошт таго, што чынна займае праÑтору Ñваёй вÑлікай колькаÑьцю. Ты ж будзеш напаўнÑць праÑтору больш даÑканалымі Ñ€Ñчамі, больш разумнымі ідÑÑмі, больш выразнымі ÑімфоніÑмі ― адным Ñловам, уÑім тым, што Ñ‚Ñ‹ будзеш імкнуцца Ñтвараць, а не чаго пазьбÑгаць або што разбураць.
У гÑтым знойдзецца Ñапраўдны змыÑел жыцьцÑ: каб любіць Ñамога ÑÑбе, Ñ‚Ñ€Ñба любіць навакольны Ñьвет, з ахвотай удзельнічаць у ім Ñ– Ñтвараць тое, што лічыш прыгожым. Шмат што з гÑтага можа быць прыземленым ― напрыклад, Ñмачнейшы, чым у аÑтатніх, вінаград або нават бачкі Ñž прыбіральні зь лепшым, чым раней, змывам, ― але вÑÐ»Ñ–ÐºÑ–Ñ Ñ€Ñчы Ñ‘Ñьць нечым танчÑйшым. У любым разе табе Ñ‚Ñ€Ñба знайÑьці годную Ð´Ð»Ñ Ñ†Ñбе цÑль Ñ– ўпарта Ñ–Ñьці да Ñе, ні пад Ñкім уплывам не зьбіваючыÑÑ Ð· дарогі.
З уÑÑ–Ñ… гÑÑ‚Ñ‹Ñ… развагаў можна выÑнаваць, што азначае быць героем. Герой ― гÑта хтоÑьці, хто зразумеў, у што ён верыць, на гÑтым разуменьні Ñклаў бачаньне правільнага, патрÑбнага Ñьвету Ñ– Ñтварае гÑÑ‚Ñ‹ Ñьвет ― за ÑžÑÑкую цану. ЦÑÐ¿ÐµÑ€Ð°ÑˆÐ½Ñ–Ñ Ð»ÑŽÐ´Ð·Ñ– блытаюць Ð³ÐµÑ€Ð¾Ñ Ð· ахвÑрай ― напрыклад, калі чамуÑьці называюць героÑмі загінулых пры захопах Ñ– крушÑньнÑÑ… Ñамалётаў. Быць героем Ð½Ñ Ð·Ð½Ð°Ñ‡Ñ‹Ñ†ÑŒ быць пацÑрпелым ці пакутнікам. ГÑта пÑўны Ñклад мыÑÑŒÐ»ÐµÐ½ÑŒÐ½Ñ Ñ– гатоваÑьць аддаваць Ñваё жыцьцё за тое, у што верыш.
Ðа гÑтым узроўні Ñ‚Ñ‹ робіш жыцьцё «ÑьвÑтым», бо праз адданаÑьць ператвараеш Ñго Ñž кшталт Ñ€Ñлігійнага ÑлужÑньнÑ. ЗамеÑÑ‚ таго каб заÑÑроджвацца на адмоўным, Ñ‚Ñ‹ бачыш, што жыцьцё ўлучае Ñ– разбурÑньне, Ñ– ÑтварÑньне, Ñ– што гÑтае жыцьцё ― Ñ‚Ð²Ð°Ñ Ð¼Ð°Ð³Ñ‡Ñ‹Ð¼Ð°Ñьць Ñтвараць прыгажоÑьць. Ты разумееш, што Ñ‚Ð°ÐºÐ°Ñ Ð¼Ð°Ð³Ñ‡Ñ‹Ð¼Ð°Ñьць Ð²Ð°Ð¶Ð½ÐµÐ¹ÑˆÐ°Ñ Ð·Ð° ÑžÑÑ‘ аÑтатнÑе. ІмкніÑÑ Ð´Ð° прыгожага Ñ– ніколі не здавайÑÑ!
ЗаключÑньне
Ты нарадзіўÑÑ Ñž Ñ‡Ð°Ñ Ð·Ð°Ð½Ñпаду. Ð›ÑŽÐ±Ð°Ñ Ñ†Ñ‹Ð²Ñ–Ð»Ñ–Ð·Ð°Ñ†Ñ‹Ñ ÑтарÑе гÑтак жа, Ñк Ñ– аÑобны чалавек, Ñ– Ñа ÑтараÑьцю тлуÑьцее Ñ– каÑьнее, гублÑе гнуткаÑьць Ñ– рухаваÑць. ГÑта праÑўлÑецца Ñž тым, што людзі з-за ÑьпецыÑлізацыі працы Ñ– Ð¿Ñ€Ñ‹Ð¼Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ð¼Ð°Ñ€Ð°Ð»Ñ– натоўпу гублÑюць разуменьне прычынна-выніковых ÑувÑзÑÑž. Яны ÑтавÑць ÑÑбе дзеÑьці паміж прычынай Ñ– вынікам, па ÑутнаÑьці ÑžÑўлÑючы, што любое нашае дзеÑньне ― гÑта адвольны выбар выніку Ñž залежнаÑьці ад аÑабіÑÑ‚Ñ‹Ñ… жаданьнÑÑž.
Такі параноідны, абарончы, Ñ€Ñакцыйны ÑьветаглÑд непазьбежна прыводзіць да ліберальнай палітыкі. ÐÑоба хоча, каб ніхто не казаў ёй, што рабіць; Ñк рак-хаванец, Ñна імкнецца адÑтупіць унутр ÑÑбе. Яна давÑрае толькі Ñамой Ñабе Ñ– іншым аÑобам, падуладным ёй. Ð”Ð»Ñ ÐµÐ¹Ð½Ñ‹Ñ… ÑьлÑпых вачÑй прырода ― гÑта нешта неўпарадкаванае Ñ– бÑзглуздае, Ñ– Ñна ненавідзіць прыроду, аÑабліва Ñž чаÑтцы, што тычыцца ўлаÑнай Ñьмерці.
У Ñ–Ð¼Ñ Ð³Ñтага Ñтраху людзі ўцÑкаюць ад Ñ€ÑчаіÑнаÑьці Ñ– прыводзÑць уÑÑ‘ навокал у бÑзладзьдзе. Яны выказваюць адно аднаму вар’ÑÑ†ÐºÑ–Ñ Ñ–Ð´ÑÑ– Ñ– прымушаюць навакольных пагаджацца зь імі, ператвараючы ÑžÑÑ‘ чалавецтва Ñž адно вÑлікае кружное апраўданьне чалавечага ÑаліпÑізму. Ð“Ñ€Ð°Ð¼Ð°Ð´Ð·ÐºÐ°Ñ Ð¿Ð°Ð¿ÑƒÐ»ÑрнаÑьць Ñ– абмен даÑьціпнымі каментарамі Ñž абмеркаваньнÑÑ… твораў індуÑтрыі забаў замÑнілі Ñабой любое знаньне пра Ñ€ÑчаіÑнаÑьць. Як адзін чалавек замыкаецца ва ўлаÑнай аÑобе, гÑтак Ñ– цÑлае грамадзтва адварочваецца ад Ñьвету Ñ– прыÑьвÑчае ÑÑбе Ñамаабмеркаваньню.
Ты можаш Ñпыніць гÑÑ‚Ñ‹Ñ Ñ…Ð¾Ð²Ð°Ð½ÐºÑ– Ñž Ñабе. Ðе адмаўлÑй Ñваёй ÑьмÑротнаÑьці, не адкідай Ñ€ÑчаіÑнаÑьць разам зь ёй; прымі Ñ– тое, Ñ– другое. Ведаючы, што каліÑьці Ñ‚Ñ‹ памрÑш, жыві не дарÑмна. ГÑта дапаможа ўбачыць прыгажоÑьць Ñ– важнаÑьць Ð¶Ñ‹Ñ†ÑŒÑ†Ñ Ñ– пазьбегнуць вырачанаÑьці Ñ– Ñмутку, Ñкімі поўнае ÑучаÑнае грамадзтва. ЗамеÑÑ‚ таго каб Ñпрабаваць паўмерамі здымаць боль Ñ– пакуты, не зважай на Ñ–Ñ… Ñ– імчыÑÑ Ð½Ð°Ð¿ÐµÑ€Ð°Ð´ да прыгожага Ñ– значнага.
ÐарадзіўшыÑÑ Ñž Ð½Ð°ÑˆÑ‹Ñ Ñ‡Ð°ÑÑ‹, Ñ‚Ñ‹ зь першага ж Ð´Ð½Ñ Ð°ÐºÑ€ÑƒÐ¶Ð°Ð½Ñ‹ атрутнай хлуÑьнёй. Ðе, ніхто не зьбіраецца наўпроÑÑ‚ маніць табе; Ñ‚Ñ‹ чуеш Ð½Ð°Ð¿Ð°ÑžÐ¿Ñ€Ð°ÑžÐ´Ð·Ñ–Ð²Ñ‹Ñ Ñ€Ñчы, ÑÐºÑ–Ñ Ð³ÑƒÑ‡Ð°Ñ†ÑŒ больш прымальна за адкрыты падман Ñ– Ð¿Ñ€Ñ‹Ð·Ð½Ð°Ñ‡Ð°Ð½Ñ‹Ñ Ð´Ð»Ñ Ð°Ð¿Ñ€Ð°ÑžÐ´Ð°Ð½ÑŒÐ½Ñ Ñаўдзелу дароÑлых у хлуÑьні. Моладзь жа ва ÑžÑёй напаўпраўдзе ÑÑна бачыць Ð½ÐµÐ²Ñ‹Ñ€Ð°ÑˆÐ°Ð»ÑŒÐ½Ñ‹Ñ ÑупÑÑ€ÑчнаÑьці Ñ– Ñпробы паÑтавіць Ð°Ð±Ð»ÑƒÐ´Ð½Ñ‹Ñ ÑžÑўленьні вышÑй за Ñаму Ñ€ÑчаіÑнаÑьць.
ÐÑгледзÑчы на ÑžÑÑ‘ гÑта, Ð½Ñ Ñ‚Ñ€Ñба адчайвацца. ÐаÑамрÑч, можна нават радавацца: увеÑÑŒ гÑÑ‚Ñ‹ Ñ…Ð°Ð¾Ñ Ð¿Ð°ÐºÑ€Ñ‹Ñе адÑейвае дурных Ñ– хлуÑьлівых праз тое, што змушае разумных аддзÑлÑцца ад Ñтатку. Калі Ñ‚Ñ‹ будзеш вучыцца ― пачынаючы ўжо з гÑтай наÑтавы, ― Ñ‚Ñ‹ зможаш бачыць жыцьцё Ñž прычынна-выніковых ÑувÑзÑÑ… Ñ– вызваліÑÑŒÑÑ Ð°Ð´ «мыÑьленьнÑ» натоўпу. І паÑÑŒÐ»Ñ Ñ€Ð°Ñпаду грамадзтва менавіта такіÑ, Ñк Ñ‚Ñ‹, зьдзейÑьнÑць адраджÑньне.
2-га Ð»Ñ–Ð¿ÐµÐ½Ñ 2009 г.
Tags: the first lecture